Papież Pius XII
1931 W lutym i marcu kardynał Faulhaber i biskupi bawarscy, biskupi metropolii kolońskiej i fryburskiej oraz kard. Bertram z Wrocławia ogłosili trzy listy pasterskie, które w wyraźny sposób potępiały umacniający się w Niemczech narodowy socjalizm – głównie za jego rasizm i ambiwalentne podejście do spraw państwowych, w tym do wychowania młodego pokolenia.
1933 Zostaje podpisany Konkordat pomiędzy Niemcami a Watykanem, wymuszony przez Hitlera – w przypadku niepodpisania Konkordatu, wszystkie szkoły katolickie miały zostać zamknięte. Wbrew obietnicom, szkoły zostały i tak zamknięte, co spowodowało znaczne ograniczenie w dostępie do nauki „poza Hitlerjugend” z prawie 70% do niecałych 5%.
1934 Młodzież zrzeszona w Hitlerjugend podczas zlotu norymberskiego śpiewa:
"Żaden podły ksiądz nie wydrze z nas uczucia, że jesteśmy dziećmi Hitlera
Czcimy nie Chrystusa, lecz Horsta Wessela
Precz z kadzidłami i wodą święconą
Kościół nie rozumie, co jest naprawdę cenne
Ta swastyka przynosi zbawienie światu
Chce podążać za nią krok w krok"
W odpowiedzi na takie podejście do religii, Papież Pius XI w swym Przemówieniu wigilijnym dobitnie potępia faszyzm.
1935 Radio Watykańskie - w reakcji na Ustawę Norymberską - emituje prośbę o modlitwę za prześladowanych Żydów w Niemczech.
Następuje likwidacja modlitwy w szkołach oraz usuwanie księży ze szkół (ponad 700 duchownych pozbawiono prawa nauczania religii). Rozpoczęto nagonkę stawiając przed sądem - pod sfałszowanymi zarzutami - tysiące katolików świeckich i księży (Przykładem jest tu wzmianka o człowieku katowanym przez hitlerowskie władze za przekonania katolickie w "Łuku Triumfalnym" Remarque). Władze zakazały bicia w dzwony kościelne oraz nakazały usunięcie z miejsc publicznych katolickich krzyży.
1937 Potępienie nazizmu w encyklice "Mit brennender sorge" ("Z palącą troską”), ogłoszonej w 11500 katolickich parafiach na terenie calej III Rzeszy, co sprowokowało Goebbelsa do zapisania w dzienniku: "Teraz księża będą musieli poznać nasz porządek i naszą nieustępliwość"
Rozpoczyna się nagonka na kapłanów (przed wybuchem wojny w obozie w Dachau więziono 447 kapłanów, z czego aż 411 katolickich). W refrenie piosenki hitlerowskich oddziałów szturmowych SA zawarte były m.in. słowa: "Towarzysze z oddziałów szturmowych, wieszajcie Żydów, stawiajcie księży pod ścianę".
1938 W nocy z 9 na 10 listopada 1938 r. nastaje tzw. Noc Kryształowa – masowy pogrom Żydów, po którym na ulicach miast pozostają jedynie odłamki szkła i kryształów. Modlący się w intencji prześladowanych księża katoliccy zostali aresztowani, większość z nich zakończy swe życie w Dachau.
1939 Powstaje Encyklika "Summi Pontificatus" – Papież Pius XII jednoznacznie nawołuje do odrzucenia ideologii rasistowskiej. Była ona na tyle jednoznaczna, że alianckie samoloty zrzucały ją na Niemcy w celu wzniecenia nastrojów antynazistowskich.
1939–1940 Z początkiem II wojny światowej już w pierwszym numerze Wiadomości Kościelnych ogłoszono: „Straszne zło nadeszło!”. Powszechnie znane były cztery artykuły metropolity Stefana opublikowane w czasopiśmie Kultura Duchowa. Mówiąc o prześladowaniu Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, metropolita jednak wyrażał pewność co do jego siły, podkreślając, że jeszcze zajmie on ważne miejsce w życiu Rosji, przewidział polepszenie stosunku władz sowieckich do Kościoła Rosyjskiego: „Jest on jedynym silnym jednoczącym centrum wszystkich kreatywnych sił narodu. Nawet wszechmocny Stalin – postrach każdego komunisty, w jednym ze swoich przemówień powiedział wiele dobrego o Kościele Prawosławnym w przeszłości… Prześladowanie religijne nadal trwa, jednak te słowa dyktatora wielu usłyszało. Podziękujmy Bogu za to, że ostatnia nadzieja Rosji i słowiaństwa – święty Kościół Prawosławny – żyje. A skoro żyje, będzie żył również naród rosyjski… ”. Drugi artykuł był w całości skierowany przeciwko nazizmowi i ujawniał bezpodstawność jej głównych zasad – od rasizmu po etykę społeczną. Władyka oburzał się prześladowaniem protestantów i katolików i wspierał ich sprzeciw przeciwko „nowej religii socjalizmu narodowego z jej nowym troistym dogmatem krwi, rasy i ziemi”. W dwóch innych artykułach – „Kościół, wojna i pokój” oraz „Dwa światy” – dowodził, że wojna jest złem absolutnym i nie ma żadnego usprawiedliwienia.
1940 W styczniu papież wydał instrukcje dla Radia Watykańskiego, aby ukazano straszliwe okrucieństwa niecywilizowanej tyranii wobec Żydów i Polaków. "Jewish Advocate" z Bostonu pisał o tej audycji iż była otwartym potępieniem niemieckich zbrodni dokonanych przez nazistów w Polsce, stwierdzając, że znieważają one moralne sumienie ludzkości. "New York Times" napisał: "Oto Watykan przemówił, z autorytetem, którego nie można zakwestionować, i potwierdził najgorsze wieści o terrorze, które napłynęły z polskiej ciemności". "Manchester Guardian" obwołał Radio Watykańskie najpotężniejszym stronnikiem umęczonej Polski. Sam Papież pośredniczy w tajnych rozmowach pomiędzy spiskowcami antyhitlerowskimi a Brytyjczykami. Ostrzega aliantów przed inwazją niemiecką na Holandię, Francję i Belgię.
27 marca 1941 Biskup Serbskiego Kościoła Prawosławnego patriarcha Gabriel razem ze wszystkimi biskupami serbskimi aktywnie wystąpił przeciwko paktowi z nazistowskimi Niemcami podpisanemu przez rząd Jugosławii Dragiša Cvetkovicia, z historycznym przemówieniem w radiu Belgradu, w którym dochował wierności nakazom i duchowi swojego Kościoła i narodu.
22 czerwca 1941 Głowa Kościoła Prawosławnego Metropolita Moskiewski i Kołomieński Sergiusz napisał i własnoręcznie przepisał na maszynie „Orędzie do pasterzy i wiernych Prawosławnego Kościoła Chrystusowego”, w którym wezwał naród prawosławny do obrony Ojczyzny i potępił faszyzm.
1941 W dniach 22-23 września 1941 odbywa się niemiecka konferencja "specjalistów" od spraw kościelnych. W materiałach z tej konferencji używane jest wyrażenie "końcowy obrachunek z Kościołem". Gestapo planowało - po zwycięstwie III Rzeszy - oskarżyć Kościół o zdradę stanu. Reichsleiter Martin Bormann w piśmie okólnym do gauleiterów z 9 czerwca 1941 r. pisał
"Wszelkie wpływy przeszkadzające w prowadzeniu narodu przez fuhrera z pomocą NSDAP lub mające temu zaszkodzić, muszą być udaremnione. Coraz bardziej należy odwracać naród od Kościołów i ich organów, proboszczów. Nigdzie nie należy pozwalać Kościołom na zyskanie ponownego wpływu na kierowanie narodem. Musi on być bez reszty i ostatecznie złamany".
Komentarze