BARANOWICZE
W czasie okupacji niemieckiej 1941–1944 istniało w Baranowiczach getto, przez które przewinęło się ok. 13 tysięcy lokalnych Żydów, z których ocalało jedynie ok. 250 osób.
Księża katoliccy i siostry zakonne ofiarnie i z narażeniem życia nieśli pomoc potrzebującym, bez względu na ich wyznanie czy pochodzenie. Za działalność antyniemiecką, konspirację i działalność wywrotową w dniu 13 lipca 1942 roku Niemcy rozstrzelali 15 spośród miejscowych księży. Miało stać się to ostrzeżeniem dla wszystkich, którzy mieliby odwagę sprzeciwić się okupantowi.
Wykaz księży rozstrzelanych przez niemieckich okupantów w dniu 13 lipca 1942r. w Baranowiczach za prowadzenie działalności antyniemieckiej, konspirację i działalność wywrotową:
Bartuszek Józef – ur.1908 r. ksiądz proboszcz w Zaostrowieczu.
Bryczkowski Bolesław – ur. 1909 r. ksiądz proboszcz w Krzywoszynie.
Bujanowski Leon – ur. 16 VI 1891r. w Nowej Olszance k/Sokala, ksiądz proboszcz w Niedźwiedzicy.
Grzesiak Tadeusz Michał – ur. 01 X 1901 r. ksiądz proboszcz z Klecka.
Karamucki Alojzy – ur. 1908 r. ksiądz proboszcz w Iwancewiczach.
Klimczak Władysław – ur. 03 XII 1913 r. w Wampierzewie, s. Józefa i Marii, ksiądz proboszcz w Porzeczu.
Kubik Mieczysław – ur. 11 III 1900 r. ksiądz proboszcz parafii Bożego Ciała i dziekan w Nieświeżu.
Kuras Wincenty – ur. 25 IV 1904 r. w Maćkówce k/Przeworska, zakonnik Zgromadzenia Michalitów,
rektor kościoła filialnego, dyrektor kościoła filialnego i dyrektor zakładu wychowawczego w Dziatkowiczach k/Baranowicz.
Męcior Tomasz – ur. 16 XII 1897 r. w Szynwałdzie k/Tarnowa, zakonnik ze Stowarzyszenia Księży
Pallotynów, proboszcz parafii, przełożony domu Księży Pallotynów w Nowosadach.
Oleszczuk Alfons – ur. 14 XII 1902 r. w Drohiczynie n/Bugiem, s. Aleksandra, ksiądz proboszcz w Nowej Myszy i Żelaźnicy.
Pawłowski Władysław Zygmunt – ur. 1879 r. ksiądz proboszcz w Leśnej.
Rutkowski Bolesław – ur. 1897 r. ksiądz proboszcz parafii Juszkiewicze.
Uliński Franciszek – ur. 1873 r. ksiądz administrator parafii Makijewszczyzna.
Warchapowicz Władysław – ur. 1910 r. ksiądz wikariusz w Hancewiczach.
Wierzbicki Wiktor – ur. 1880 r. ksiądz administrator parafii Nowa Mysz.
Źródło OKŁ akta S9/73, k. 27-38, 42, 76,136-137, 138, 152, 232, 269, 266-289, E. Borowski, op. cit. s. 82-93, 124, s. VII-VIII. (opr. Janusz Stankiewicz http://www.stankiewicze.com).
Ksiądz Tadeusz Grzesiak
Ksiądz Tadeusz Grzesiak urodził się 1 października 1901 w Berdyczowie na Ukrainie, sakrament kapłaństwa przyjął w 1926 r., a w latach 1936–1942 był proboszczem Parafii Świętej Trójcy w Klecku (dawny powiat nieświeski woj. nowogródzkiego). Podczas mszy świętej, odprawianej 28 czerwca 1942 r. w Klecku gestapo dokonało aresztowania księży i wiernych. Dwóch księży celebrujących mszę: ks. Tadeusza Grzesiaka i jego wikarego ks. Józefa Damieniaka oraz ministrantów służących do mszy zabrano bezpośrednio sprzed ołtarza, w liturgicznych szatach. Zostali przewiezieni do obozu koncentracyjnego w Kołdyczewie, skąd wożono ich na przesłuchania do Baranowicz. W czasie jednego z takich transportów ks. Damieniak uciekł i ukrył się w lesie. Ukrywał się kilka tygodni, korzystając z pomocy okolicznych mieszkańców, którym wcześniej wielokrotnie pomagał. Niestety na skutek anonimowego donosu został odnaleziony przez oddział gestapo i zastrzelony w uroczysku Hajki koło wsi Malewo. Ks. Tadeusz Grzesiak został zamordowany 13 lipca 1942 roku. Podczas egzekucji jego ręce były skrępowane drutem kolczastym, na głowie miał również wieniec z drutu kolczastego – w ten sposób chciano go poniżyć i ośmieszyć. On jednak do ostatniej chwili pozostał wierny słowom Ewangelii: „Dobry pasterz daje życie swoje za owce.”
Za pomoc rodzinom żydowskim ks. Grzesiak został odznaczony dyplomem i medalem "Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata" przez Instytut Yad Vashem.
Ksiądz Leon Bujanowski
Ksiądz Leon Bujanowski urodził się 16 czerwca 1891 r. w Nowej Olszance koło Sokala. Bezpośrednio po święceniach kapłańskich (1917 r.) pracował jako wikariusz jednej z parafii w Moskwie, a następnie jako proboszcz parafii Rudnia-Szlagina i w końcu jako proboszcz i dziekan w Homlu. W okresie przedwojennym był prześladowany za opór przeciwko konfiskacie przedmiotów liturgicznych w kościołach, był aresztowany i więziony na Butyrkach razem z arcybiskupem Janem Cieplakiem. Poprzez wymianę więźniów politycznych, ok. 1924 r. trafił do Polski, a już niecały rok później został proboszczem parafii św. Michała Archanioła w Iwieńcu i wizytatorem szkół w diecezji pińskiej. Od 1939 r. pełnił funkcję proboszcza w parafii Niedźwiedzica i aż do 1942 r. działał aktywnie przeciwko okupantowi: pełnił msze w języku polskim, udzielał schronienia prześladowanym, wykazywał opór wobec władzy i jawnie potępiał kolaborację z Niemcami. W czerwcu 1942 r. został aresztowany i trafił do więzienia w Baranowiczach, gdzie 13 lipca 1943 r. został rozstrzelany razem z innymi księżmi z okolicznych parafii.
